Op woensdag 22 september lanceerde het Better Care Network Nederland de campagne WeesWijs waarin aandacht wordt gevraagd om geen vrijwilligerswerk te doen in kindertehuizen: steun projecten die kinderen een huis bieden en geen tehuis, ook al is dat met de beste bedoelingen.
SIW Internationale Vrijwilligersprojecten steunt deze campagne van harte. SIW-voorzitter Coen Wilms: “Om weeshuistoerisme te bestrijden is transparantie en voorlichting van wezenlijk belang. Als SIW waren wij in 2019 leidend in een internationale Taskforce van vrijwilligersorganisaties om projecten te promoten die gericht zijn op het ondersteunen van families en behoud van de eigen community. Zelfs kinderen met ouders worden regelmatig naar oneigenlijke ‘weeshuizen’ gestuurd voor basisbehoeften als onderwijs, voeding en zorg.“ De andere kant van de medaille is dat door de toegenomen aandacht voor weeshuistoerisme het imago van internationaal vrijwilligerswerk verslechterd lijkt. Diverse internationale vrijwilligersorganisaties staan vaak vanuit passie en idealen voor een verantwoord en transparant internationaal vrijwilligerswerk, met als streven het ‘goede’ te doen voor de lokale bevolking en met veel impact op het leven van de uitgezonden vrijwilligers.
Goed doen of het goede doen
Ongetwijfeld heeft iedereen die vrijwilligerswerk in een weeshuis gaat doen de beste bedoelingen. Deze bedoelingen komen veelal voort uit de intrinsieke wens om iets goeds voor de medemens te doen. De vraag is of daarmee ook het ‘goede’ gedaan wordt. Uit verschillende recente onderzoeken blijkt dat van de zes miljoen kinderen die wereldwijd in weeshuizen zitten, 80 procent nog één of meer levende ouders heeft. Kinderen worden in weeshuizen ondergebracht omdat dit hen een dak boven het hoofd, eten, educatie en toegang tot gezondheidszorg geeft. De weeshuizen ontvangen hiervoor donaties. Met vrijwilligerswerk in weeshuizen houden we dit systeem in stand, ten koste van de investering in de kwaliteit van het gezinsleven. Met het geld dat het kost om één kind in een weeshuis op te laten groeien, kunnen 6 tot 10 kinderen in hun gezin ondersteund worden, zodat zij bij hun familie kunnen blijven wonen. We zouden onszelf moeten afvragen of het in het belang van deze kinderen is dat zij elke keer door andere vreemden worden verzorgd. We kunnen deze instituten helaas niet verbieden of sluiten. Wat we wel kunnen doen is vrijwilligers ontmoedigen aan dergelijke projecten deel te nemen.
Goede bedoelingen, slecht idee
Vrijwilligers zijn zich vaak (onbewust) niet bewust van de impact van hun activiteiten in een weeshuis. Het instituut weeshuis wordt met de aanwezigheid van vrijwilligers genormaliseerd en er is sprake van contact met kwetsbare kinderen. De belangrijkste reden is echter misschien wel dat kinderen zich ook in korte tijd makkelijk hechten. Door de veelvuldige wisselingen op kortdurende projecten krijgen de kinderen een verstoord beeld van hechting en aandacht, waardoor hun hechtingsproblemen kunnen verergeren.
Doe goed met internationaal vrijwilligerswerk
Uiteraard is er internationaal vrijwilligerswerk – ook met kinderen – met wel een positieve impact. SIW-voorzitter Coen Wilms: “Naar aanleiding van de campagne WeesWijs verscheen recent een artikel met de kop Vrijwilligerswerk in het buitenland doet meer kwaad dan goed op nu.nl, naar aanleiding van een artikel in Trouw. Snel scannend kan dit onbedoeld potentiële vrijwilligers op het verkeerde been zetten.” Terwijl er door meerdere organisaties veel mooi en verantwoord vrijwilligerswerk in het buitenland wordt aangeboden. Coen Wilms vervolgt: “SIW selecteert internationale projecten op verschillende gebieden, zoals natuur, kunst, educatie en restauratie. De onderliggende intentie is dat vrijwilligers een duurzame bijdrage leveren, waarbij mensen in andere landen echt vooruit geholpen worden. Voorwaarden daarvoor zijn dat projecten goed georganiseerd zijn en dat er zo min mogelijk werk wordt overgenomen van de lokale bevolking. De vrijwilliger – vaak, maar niet altijd jonge mensen – verbreedt zijn/haar horizon, doet internationale ervaringen en contacten op, leert een taal beter te spreken en werkt daarbij aan zijn/haar cv. Niet voor niets is onze slogan Discover your impact abroad.”
SIW biedt dus met nadruk geen projecten aan met kinderen waarbij sprake is van nachtopvang buiten de ouders, familie of pleeggezin, waaronder weeshuisprojecten. Voor projecten met kinderen hanteert SIW een aantal strikte criteria:
- Alleen projecten met kwetsbare kinderen, waarbij sprake is van dagopvang of onderwijsprojecten of projecten die de lokale behoefte van de bevolking ondersteunen.
- Alleen langlopende projecten met kwetsbare kinderen.
- Een Verklaring Omtrent (goed) Gedrag verplicht stellen (VOG) aan vrijwilligers.
- De vrijwilliger verplicht een cursus te laten volgen over de omgang met kwetsbare kinderen.
- Goede begeleiding ter plaatse en vooraf/achteraf in Nederland.
- Transparantie over hoe en waar financiële middelen verkregen worden en hoe deze besteed worden.
Internationaal vrijwilligerswerk kan dus heel veel goeds opleveren, zowel voor de lokale bevolking als voor de vrijwilligers. Het is en blijft belangrijk is om scherp te blijven en niet de ogen te sluiten voor negatieve aspecten. Werken met kinderen in het buitenland is alleen dan een optie als het gericht is om kwetsbare kinderen in een veilige gemeenschap een positieve beleving mee te geven. Voor SIW vallen buitenlandse weeshuizen daar met nadruk niet onder.